Sinterklaas, zwarte piet en trauma's.

Laatst was ik omringd door collega therapeuten en coaches tijdens een hele leuke training familieopstellingen. Zul je wellicht denken wat heeft dat nu met Sinterklaas te maken. Eigenlijk niets dus, totdat ik mij bijna verslikte in mijn kopje overheerlijke kruidenthee toen een van mijn collega's met het volgende bloedserieuze verhaal kwam. Deze collega heeft een historie met één van onze voormalige overzeese eilanden. Zij is er geboren, heeft er een aantal jaren gewoond en het liefst zou ze teruggaan. Dat laatste kan ik mij helemaal voorstellen, altijd mooi weer een aangename temperatuur en dan daar wonen waar je het allerliefst zou willen zijn, omdat het voor haar als thuiskomen voelt.

Maar goed even terug naar Sinterklaas. De collega had een vrouw ontmoet op een van onze overzeese eilanden en zij was gefrustreerd, boos en verdrietig over het feit dat de pieten van Sinterklaas zwart zijn. Waarop de collega met het oplossende voorstel kwam om de pieten gewoon andere kleurtjes te geven, rood, oranje, blauw (smurf Piet?) of geel. Dit was het moment waarop ik mij verslikte in het slokje thee dat ik nam. Al proestend zei ik "Get a life, Sinterklaas is Sinterklaas en zwarte Piet gewoon zwarte Piet". "Voor jou een uitdaging om met haar te werken aan haar trauma rond zwarte Piet". Mijn collega keek mij heel serieus aan, haar stem ging 2 octaven lager, en zo legde ze het mij uit. "Caroline deze vrouw heeft nare herinneringen aan de slaventijd". Waarop direct de vraag door mijn hoofd flitste "wanneer is die dan afgeschaft?". Deze geschiedkundige kennis was mij eerlijk gezegd ontschoten. Ben hierop eens gaan googelen en las op een site van de Koninklijke Bibliotheek dat de slavernij in 1863 (gelukkig) is afgeschaft. Ook op een van deze eilanden heeft in een ver verleden slavernij plaatsgevonden. Al googelend kwam ik nog meer tegen namelijk dat de Arabische-Afrikaanse slavenhandel ouder is dan de Europese en dat deze eveneens een zeer grote omvang heeft gekend. De Arabisch-Afrikaanse slavenhandel startte rond de 6e eeuw na Chr. en eindigde in de 20e eeuw. Tegenwoordig hebben we nog steeds veel slaven, alleen ik noem ze de huidige loonslaven.

Ooit werd er in de 4e eeuw in Klein Azië een Sint Nikolaas geboren. Hij kwam uit een welgestelde familie. Zijn heiligheid, zijn ijver en de wonderen die hij verrichtte maakte hem bekend. Hij hing het Christelijke geloof aan en daar werd hij om gevangen genomen. Waar hij voor stond was het bekeren van zondaars, het delen van zijn rijkdom met de armen en het bevorderen van liefdadigheid onder het volk. Vanwege zijn vrijgevigheid begonnen kinderen cadeautjes uit te delen. Wij zijn niet het enige land dat Sinterklaas viert, verschillende delen van Europa kent ook dit kinderfeest. Invulling kan anders zijn en dat heeft te maken met de manier hoe Sinterklaas aankomt en hoe zijn knecht eruit ziet.

Gezegend ben ik met schoenmaat 43 daar kan dus heel veel in! Het zetten van de schoen in Nederland is een gebruik dat stamt vanaf ten minste de 15e eeuw. In eerste instantie gebeurde dat in de kerk en was de opbrengst bestemd voor de armen, mooi gebaar vind ik dat. Zo Sinterklaas vieren doen we allang niet meer. Uit archiefstukken blijkt dat al vanaf 1427 in de Sint-Nicolaaskerk in Utrecht schoenen werden gezet op 5 december, onze pakjesavond. Rijke Utrechters legden wat in de schoenen en de opbrengst werd verdeeld onder de armen op 6 december, de officiële sterfdag van de Heilige Nicolaas. Uit de 16e eeuw bestaan beschrijvingen van het schoen zetten door kinderen in de huiskamer. Kunstschilder Jan Steen heeft in de 17e eeuw de sinterklaasochtend op twee schilderijen vastgelegd. Daarop is ook goed te zien wat de kinderen in hun schoen kregen. Vaak was dat naast speelgoed verschillende soorten snoepgoed zoals speculaas, kruidnoten, pepernoten, borstplaat, chocoladeletters, taaipoppen en marsepein. Dit zijn eeuwenoude lekkernijen die in traditionele vormen werden gemaakt. Als drank werd chocolademelk en warme bisschopswijn geschonken. Opvallend is dat vooral jongens een roe of zakje zout in de schoen vonden. In de crisisjaren, mijn vader haalde daar laatst nog wat herinneringen aan op, was er in Nederland bittere armoede. Volgens hem is deze huidge crisis daar nog niets bij vergeleken. Pakjesavond was voor de Tweede Wereldoorlog geen algemeen verschijnsel. De crisisjaren speelden daarin een grote rol er was gewoon geen geld voor pakjes. Onze welvaart biedt ruimte voor een geefcultuur, een geschenkenfeest in het kader van het oer-Hollandse sinterklaasfeest. Uit mijn eigen jeugd kan ik mij nog herinneren dat het zetten van je schoen en de pakjesavond omgeven was door geheimzinnigheid. De tijd heeft niet stilgestaan. Dus ook Sinterklaas onderging een soort van transformatie, namelijk van onzichtbare magische brenger van wonderbaarlijke gaven tot een opa-achtige kindervriend, die de kinderen met zijn zwarte pieten thuis met een zak vol cadeautjes bezoekt.Wat mij betreft blijft Sinterklaas en zwarte Piet gewoon zoals ze al jaren zijn, niks gekleurde Pieten en wat zou het leuk zijn als de magie van weleer weer terugkwam. Het is nog een van de weinige tradities in dit land. Persoonlijk ben ik niet zo van de tradities, maar dit is er één die wat mij betreft nog heel lang mag blijven. Zie mijn eerdere blog over Sinterklaas in Egypte.